Prezenteizm – cichy wróg efektywności w miejscu pracy
Prezenteizm – brzmi obco, ale dotyczy nas wszystkich. To sytuacja, w której pracownik pojawia się w miejscu pracy mimo choroby, przewlekłego stresu lub złego samopoczucia, co prowadzi do obniżonej efektywności. Zjawisko to stanowi wyzwanie dla współczesnego rynku pracy. Według definicji Zuzanny Ostafin z Uniwersytetu Jagiellońskiego, prezenteizm to ,,nieefektywna obecność chorego pracownika w miejscu zatrudnienia”.
Dlaczego pracownicy przychodzą chorzy do pracy?
Z raportu Ostafin (2020) wynika, że aż 52% pracowników zjawia się w pracy mimo choroby. Główne powody to:
- Presja ze strony przełożonych – 83% firm promuje prezenteizm, a 69% go popiera.
- Strach przed zwolnieniem – obawa o utratę pracy skłania pracowników do obecności mimo złego stanu zdrowia.
- Kultura „bycia niezastąpionym” – przekonanie, że firma nie poradzi sobie bez obecności pracownika.
- Brak zaufania do pracy zdalnej – wielu pracowników obawia się, że praca poza biurem zostanie uznana za mniej wartościową.
Dodatkowo, badanie opublikowane w Neuropsychiatric Disease and Treatment wskazuje, że stres, depresja i lęk są kluczowymi czynnikami ryzyka prezenteizmu. Pracownicy zmagający się z zaburzeniami psychicznymi są bardziej narażeni na wypalenie zawodowe i rzadziej decydują się na zwolnienie lekarskie, co pogarsza ich problemy zdrowotne.
Koszty prezenteizmu – cios dla firmy i zdrowia pracowników
Według Ostafin (2020):
- 80% badanych uważa swoją pracę za nieefektywną, gdy pracują w stanie chorobowym,
- 59% nie angażuje się wówczas w swoje obowiązki zawodowe,
- 68% współpracowników ma negatywne odczucia wobec chorego kolegi obecnego w pracy.
To nie tylko strata dla firmy, ale też zagrożenie dla zdrowia publicznego. Chorzy pracownicy mogą zarażać innych, pogłębiać własne dolegliwości i częściej popadać w chroniczne zmęczenie.
Gdzie leży problem?
Środowisko pracy często buduje nieprawidłowy wzorzec zachowań. Wspieranie chorego, który „musi” stawić się do pracy, to nie gest lojalności, lecz forma przemocy strukturalnej. Brak polityk zdrowotnych i realnego wsparcia psychicznego w firmach tylko pogłębia problem.
Wnioski z badań
Yang i współautorzy (2020) zauważyli, że w grupie pracowników wykazujących symptomy lęku i depresji, częstość występowania prezenteizmu była istotnie wyższa. Co więcej – im wyższy poziom stresu zawodowego, tym większe ryzyko przewlekłego prezenteizmu, który może prowadzić do wypalenia zawodowego. Wczesne rozpoznanie i wsparcie psychiczne to klucz do przerwania tego cyklu.
Jak przeciwdziałać prezenteizmowi?
- Zmiana narracji – obecność chorego w pracy to nie oznaka heroizmu, lecz potencjalne zagrożenie.
- Wdrażanie programów well-beingowych – wsparcie psychologiczne i promocja zdrowego trybu życia powinny być elementem kultury organizacyjnej.
- Dbanie o dobrą atmosferę – kultura organizacyjna powinna nagradzać regenerację, nie poświęcenie.
- Szkolenia dla liderów i menedżerów – w zakresie przeciwdziałania prezenteizmowi i wczesnego reagowania na objawy przeciążenia psychicznego.
Podsumowanie
Prezenteizm to nie tylko problem jednostkowy – to zjawisko systemowe. Jego skutki są odczuwalne w wynikach firm, kondycji zespołów i zdrowiu publicznym. Jak pokazują badania, zignorowany prezenteizm może prowadzić do poważnych konsekwencji – zarówno osobistych, jak i zawodowych. Czas zmienić podejście: praca powinna wspierać zdrowie, a nie je podważać.
Bibliografia:
- Ostafin, Z. (2020). Prezenteizm – o pracy w chorobie w perspektywie socjologicznej. Uniwersytet Jagielloński.
- Yang, T., Lei, R., Jin, X., & Li, Y. (2020). The impact of work pressure and work-family conflict on presenteeism in Chinese healthcare workers: The mediating role of sleep quality and the moderating role of health. Neuropsychiatric Disease and Treatment, 16, 3151–3161.
